Tản nhiệt CPU là gì?

Khái niệm tản nhiệt CPU là gì?

Bộ làm mát CPU, thiết bị giải nhiệt CPU hay còn gọi với cái tên tản nhiệt CPU là thuật ngữ chỉ chung linh kiện có nhiệm vụ “giải nhiệt” cho CPU, giúp cho CPU được hạ nhiệt khi hoạt động ở cường độ cao cộng với thời gian dài. Bộ tản nhiệt CPU có trách nhiệm cực kỳ quan trọng khi trách nhiệm của nó là giữ sự ổn định và kéo dài tuổi thọ của CPU trong bộ máy tính của bạn.

Thông thường, khi chúng ta mua và sử dụng các loại CPU Corei của Intel hay Ryzen của AMD ở phân khúc tầm thấp tới tầm trung, nhà sản xuất sẽ tặng kèm một chiếc tản nhiệt khí ở trong hộp của sản phẩm để chúng ta lắp đặt và sử dụng. Vậy nếu chúng ta sử dụng  các mẫu CPU có sức mạnh và nhiệt độ ở mức rất cao thì sao? Câu trả lời cho bài toán đó là chúng ta sẽ phải bỏ ra một số tiền đầu tư một bộ tản nhiệt “xịn” để có thể “gánh” được chiếc CPU mạnh mẽ và “nóng bỏng”. Hãy cùng An Phát Computer tìm hiểu về các loại tản nhiệt trên thị trường hiện nay nhé!

Phân loại tản nhiệt CPU

Tản nhiệt khí

Đây là loại tản nhiệt CPU được ưa dùng và có độ phổ biến cao nhất do giá thành rẻ và hiệu năng mang lại là rất tốt, hơn nữa lại dễ bảo trì và vệ sinh. Trên thị trường có rất nhiều loại tản khí khác nhau đến từ rất nhiều hãng sản xuất, nhưng về cơ bản sẽ được chia làm hai loại là dạng Base (Cơ bản) và Top-down (Tí hon, chuyên dùng cho các bộ máy mini).

Dạng Base là dạng phổ biến nhất, khi nó được sản xuất với lưu lượng cực lớn và nhận được sự đón nhận của người tiêu dùng. Có thể dễ dàng bắt gặp những mẫu tản nhiệt khí này trên thị trường với mức giá từ 500.000đ. Những thiết kế dành cho dạng này cũng rất đa dạng, từ quạt nhỏ (8cm), quạt vừa (12cm), quạt to (14cm)… cho tới những mẫu được tích hợp hệ thống đèn Led RGB để đồng bộ với các linh kiện trong máy.  Ngoài ra, có một số loại đặc biệt được thiết kế hai Fan, Những mẫu tản này thường sẽ sử dụng tốt cho các loại CPU phổ thông cho đến phân khúc cận cao cấp.

Dạng Top-down thì có chiều cao rất khiêm tốn, do nó được thiết kế để sử dụng trong các hệ thống ITX (dạng mini). Thường ở loại tản này sẽ sử dụng quạt 12cm, và có khả năng tản nhiệt cho các CPU tầm trung. Do được thiết kế theo nhu cầu đặc thù, vậy nên giá thành của nó sẽ khá cao và tính PP (Hiệu năng/Giá thành) không được tối ưu cho lắm, nhưng đây vẫn là một mặt hàng cực kỳ đáng giá cho những người trong cộng đồng chơi ITX.

Nguyên tắc hoạt động của tản nhiệt khí khá đơn giản, khi công việc của nó là hấp thụ khí nóng được truyền ra từ CPU và thoát nó ra khỏi hệ thống máy tính của bạn. Cụ thể, khi CPU bạn hoạt động chơi game hoặc làm việc nặng, nó sẽ tỏa ra một lượng nhiệt độ nhất định đến nắp kim loại. Sau đó, lượng nhiệt này sẽ được truyền tới miếng đế của tản nhiệt CPU, từ các ống dẫn nhiệt, nhiệt độ nóng và hơi nóng sẽ được chuyển tới quạt, là nơi nó sẽ được thổi ra khỏi bộ làm mát, và ra khỏi bộ PC của bạn.

Ưu điểm:

Giá khá rẻ, dễ dàng tìm kiếm trên thị trường.

Lắp đặt đơn giản, dễ tương thích.

Dễ dàng bảo trì, thay keo.

Nhược điểm:

Tính thẩm mỹ không cao.

Hơi ồn nếu kéo tốc Fan.

Tản nhiệt nước AIO

Đây là loại tản nhiệt chất lỏng khá phổ biến trong các bộ máy từ tầm trung cấp đến cao cấp. Hiểu đơn giản thì tản nhiệt nước AIO là một sản phẩm “tất cả trong một”, được nhà sản xuất thiết kế và lắp ráp sẵn, người tiêu dùng chỉ việc mua và sử dụng. Là một phiên bản dạng “mỳ ăn liền” của tản nhiệt nước, dành cho những người “nhập môn” hoặc thích sự đơn giản của trường phái tản nhiệt nước.

Tản nhiệt nước AIO có rất nhiều kích cỡ, thông thường bạn sẽ gặp 4 kích cỡ phổ biến nhất là 120mm, 240mm, 280mm, 360mm. Kích cỡ ở đây được hiểu là chiều dài của chiếc Radiator (két nước) – đây là tên gọi của một bộ phận trong tản nhiệt nước AIO, chức năng của nó là truyền nhiệt giữa nước và không khí, loại linh kiện này thường được làm bằng đồng hoặc nhôm.

Nguyên lý hoạt động của tản nhiệt nước AIO không quá phức tạp, cốt lõi của nó là truyền nhiệt độ nóng từ CPU ra ngoài không khí để “giải nhiệt” CPU, và nó dùng nước làm vật trung chuyển. Nhiệt độ nóng từ CPU sẽ được nước trong bộ tản nhiệt hấp thụ, chuyển đến Rad (két nước) để nó xả nhiệt, sau khi xả xong, nước lại quay lại CPU, tạo nên một vòng tuần hoàn liên tục.

Ưu điểm:

Nhiều phân khúc giá lựa chọn.

Lắp đặt đơn giản, gọn gàng.

Nhiều loại được trang bị Led RGB đồng bộ với linh kiện rất đẹp.

Hiệu năng cao, độ ồn thấp.

Nhược điểm:

Phần dây sau khá phức tạp khi sắp xếp dây.

Hỏng bộ phận nào sẽ phải thay cả hệ thống.

Không thể sửa chữa.

Nước trong hệ thống sẽ ngày càng cạn kiệt, thậm chí đóng cặn.

Tản nhiệt nước đường ống

Đây là “cảnh giới” cuối cùng trong thú chơi tản nhiệt CPU của các game thủ, không tính những cách tản nhiệt nằm ngoài lĩnh vực thì đây chính là loại tản nhiệt tốn kém và cũng là hiệu quả nhất. Tản nhiệt nước đường ống hay gọi tắt là Custom (tùy biến), là loại tản nhiệt bắt buộc phải sử dụng nếu như bạn sở hữu một hệ thống linh kiện “khủng bố” với những chiếc CPU “khủng long” như Intel Core i9 12900K hay AMD Ryzen 9 5950X… Bởi những chiếc CPU này nếu hoạt động hết công suất và ở thời gian dài thì những loại tản nhiệt phổ thông khó lòng có thể đáp ứng được.

Có hai loại tản nhiệt nước Custom hiện nay được các dân chơi công nghệ tin dùng và sử dụng nhiều nhất, đó là loại ống cứng và ống mềm.

Ống mềm là loại rẻ hơn, và dễ lắp đặt hơn, nhưng tính thẩm mỹ không cao, dành cho ai mới vào “nhập môn”. Ống cứng thì chi tiết và cầu kỳ hơn rất nhiều, đây là phạm trù đòi hỏi phải có kinh nghiệm và kỹ năng lắp đặt cực kỳ chính xác. Tản nhiệt nước Custom ống cứng có hiệu năng cực tốt, và êm ái và mượt mà, hơn nữa là tính thẩm mỹ cực cao cho những người thích “sống ảo”, giống như một vật trang trí hiệu năng cao trong góc làm việc của mình.

Nguyên lý hoạt động của tản nhiệt nước Custom tuy phức tạp và cầu kỳ hơn so với tản nhiệt nước AIO, nhưng nhìn chung nó cũng sẽ là một vòng tuần hoàn khép kín. Dòng nước mang theo nhiệt nóng sẽ được truyền tới Rad (két nước), nước sau khi được Rad xả nóng sẽ được chuyển về bình chứa, rồi xuống bơm và đi tới bộ phận tiếp xúc nhiệt của tản với CPU, hoàn thành một vòng tuần hoàn lặp đi lặp lại liên tục.

Ưu điểm:

Hiệu năng tản nhiệt cực tốt.

Tính thẩm mỹ cao (với tản nhiệt nước ống cứng).

Độ ồn thấp.

Nhược điểm:

Phải bảo trì thường xuyên (nên là 03 tháng một lần).

Khá khó chỉnh các linh kiện khác trong máy.

Rủi ro khi sử dụng (Rò nước với tản nhiệt nước ống cứng).

Chi phí đầu tư lớn để đảm bảo sự an toàn (với tản nhiệt nước ống cứng).

Hệ thống tản nhiệt nước Custom là một hệ thống khép kín được hoạt động theo như sơ đồ mô tả như sau:

Block CPU

Đế làm mát hay còn gọi là Block CPU là thành phần quan trọng nhất trong một bộ tản nhiệt nước Custom CPU cho bất kỳ hệ thống nào. Hiện nay trên thị trường phần lớn các mẫu Block CPU được làm từ Đồng hoặc Niken, chất liệu càng tốt thì hiệu năng càng tốt. Đây là điều cực kỳ quan trọng, vì nhiệt độ nóng sẽ được Block truyền vào Coolant (nước tản nhiệt), nâng cao hiệu quả tản nhiệt.

Pump

Pump được giải nghĩa là máy bơm, chỉ nghe tên là chúng ta hiểu được chức năng và vai trò của nó trong một hệ thống tản nhiệt nước Custom cho PC. Nó có nhiệm vụ luân chuyển dòng nước trong hệ thống, và đương nhiên, bơm có công suất càng lớn thì hiệu suất sử dụng càng cao. Những năm gần đây, các hãng sản xuất có xu hướng thiết kế bơm gắn liền với bình chứa nước để tạo thành một khối thống nhất, tiết kiệm diện tích trong case.

Tank

Đây được gọi là bình chứa nước, đơn giản, nhiệm vụ của nó là chứa nước được lưu thông trong hệ thống. Cũng có một số loại Tank rời dạng bảng cực to, hoặc những loại tank tý hon với số lượng lớn trong các bộ máy dùng vỏ case to, với nhiều hơn 1 luồng nước được sử dụng.

Radiator

Két nước Radiator là linh kiện dùng để tản nhiệt cho Coolant (nước giải nhiệt), vì theo nguyên lý hoạt động, Coolant mang theo nhiệt độ cao từ CPU sẽ được đưa tới Rad. Lưu ý Rad có rất nhiều kích thước, từ 120mm cho tới 480mm, tùy theo số lượng quạt và kích thước vỏ case để bạn lựa chọn hợp lý.

Fan

Quạt được làm đúng chức năng cơ bản của nó, là thổi gió. Linh kiện này được gắn lên Rad để quạt gió vào các fin chứa nước trong Rad, khiến cho nước giảm nhiệt dần. Có hai loại quạt trên thị trường, với hai loại kích cỡ phổ biến là 12cm và 14cm, nó phụ thuộc vào kích cỡ Rad để bạn lựa chọn lắp đặt.

Fitting

Ống nối được sử dụng như một vật liên kết giữa các ống nước, hoặc giữa linh kiện với ống nước. Có rất nhiều loại Fit được sản xuất và có mặt trên thị trường, nhưng bạn sẽ chỉ cần chủ yếu hai loại chính là Fit cắm ngang và Fit cua góc để có thể lắp được một bộ tản nhiệt nước Custom.

Tube

Đây chính là ống nước, có nhiệm vụ giống như “con đường” để dòng nước chạy qua. Các loại ống thường gặp là ống nhựa trong suốt, nhưng đôi khi trong những bộ máy có thiết kế đặc thù, thì ống kim loại sẽ được lựa chọn.

Coolant

Nước giải nhiệt của hệ thống tản nhiệt nước Custom, nó sẽ chạy khắp trong hệ thống tản nhiệt, hấp thụ nhiệt nóng và mang đến Rad để giải nhiệt.

Có hai kiểu sử dụng nước giải nhiệt, một là nước cất, dành cho những bộ máy đã có có nhiều đèn Led RGB từ những linh kiện xung quanh, khi đó, đèn sẽ được phả sáng vào nước cất rất đẹp.

Thứ hai là sử dụng Coolant của các hãng sản xuất nổi tiếng, thường thì những loại nước này sẽ có màu tùy chọn, và khả năng tản nhiệt và trang trí rất tốt, những bộ máy ít đèn Led RGB sẽ hay ưu tiên sử dụng loại này hơn.

Lưu ý khi lắp đặt tản nhiệt nước Custom

Lựa chọn các linh kiện có giá trị sử dụng cao đến từ các thương hiệu uy tín.

Nên lắp theo trình tự Máy bơm – CPU Block – Rad – Tank.

Trước khi lắp Block CPU vào mặt tiếp xúc của CPU, nên dùng giấy nhám để đánh trước.

Nên chạy bơm một lần để bọt khí bên trong thoát ra hết.

Nên lên sẵn ý tưởng lắp đặt, đi ống trong đầu tùy theo diện tích vỏ case.

Nếu sử dụng nước cất để tản nhiệt, nên thả vào một thanh bạc nhỏ để chống rêu, cặn, trước khi đưa vào sử dụng.

Lựa chọn tản nhiệt CPU như thế nào?

Theo linh kiện của máy

Tùy vào linh kiện của máy mà chúng ta phải đưa ra lựa chọn tản nhiệt CPU hợp lý, các mẫu CPU tầm trung đến cận cao cấp có thể sử dụng tản khí do yếu tố giá thành rẻ và khả năng lắp đặt dễ dàng. Nhưng nếu sử dụng các mẫu CPU cao cấp thì gần như bắt buộc phải sử dụng tản nhiệt nước AIO hoặc tản nhiệt nước Custom.

Theo kích cỡ vỏ case

Điều này ảnh hưởng khá lớn đến việc lựa chọn tản nhiệt. Chiều cao của tản nhiệt khí sẽ bị ảnh hưởng bởi chiều sâu của vỏ case, tương tự như khi lắp tản nhiệt nước Custom, chiều dài Rad phụ thuộc vào khả năng hỗ trợ của vỏ case.

Theo nhu cầu bản thân

Khía cạnh này cũng có chút liên quan đến hành vi lựa chọn tản nhiệt và các linh kiện đi kèm. Tuýp người đơn giản, chỉ quan trọng hiệu năng, họ sẽ lựa chọn những mẫu tản hoặc phụ kiện theo hướng đơn giản, ít màu mè và ngược lại.

Hy vọng với bài viết này, bạn sẽ lựa chọn được loại tản nhiệt phù hợp với nhu cầu của bản thân mình nhất, để sử dụng hiệu quả và lâu dài!

Link các sản phẩm tản nhiệt tại An Phát Computer: Tản nhiệt CPU